อานาปานสติสูตร

 

หมวดที่ ๑ กายานุปัสสนา

ขั้นที่ ๑ กำหนดลมหายใจออกและเข้ายาว ก็รู้ว่ายาวอย่างไร

ขันที่ ๒ กำหนดลมหายใจออกและเข้าสั้น ก็รู้ว่าสั้นอย่างไร

ขั้นที่ ๓ กำหนดลมหายใจโดยไม่กำหนดว่าสั้นหรือยาว แต่รู้ทั้งหมดว่าเป็นอย่างไร รู้กายทั้งปวง

ขั้นที่ ๔ กำหนดลมหายใจที่สงบละเอียดลงๆ ว่าเป็นอย่างไร ทำกายสังขารให้ระงับเป็นอย่างไร

หมวดที่ ๒ เวทนานุปัสสนา

ขั้นที่ ๕ กำหนดความรู้สึกปีติอันเกิดจากความสงบ ทุกลมหายใจเข้า-ออก

ขันที่ ๖ กำหนดความรู้สึกสุข อันเกิดขึ้นสืบต่อจากปีติ ทุกลมหายใจเข้า-ออก

ขั้นที่ ๗ กำหนดเวทนาเหล่านี้ ที่เป็นเครื่องปรุงจิต(จิตสังขาร) ทุกลมหายใจเข้า-ออก

ขั้นที่ ๘ กำหนดเวทนาที่ปรุงจิต(จิตสังขาร)ทำให้ระงับลง ทุกลมหายใจเข้า-ออก

หมวดที่ ๓ จิตตานุปัสสนา

ขั้นที่ ๙ กำหนดที่ตัวจิตว่าเป็นอย่างไร ให้รู้ว่าจิตมีลักษณะเป็นอย่างไร ทุกลมหายใจเข้า-ออก

ขันที่ ๑๐ กำหนดความที่เราทำจิตให้ปราโมทย์ในธรรมอยู่ ทุกลมหายใจเข้า-ออก

ขั้นที่ ๑๑ กำหนดความที่จิตตั้งมั่นอยู่ ทุกลมหายใจเข้า-ออก

ขั้นที่ ๑๒ กำหนดความที่จิตปล่อยตัวมันเองอยู่ จิตก็สักแต่ว่าจิต เป็นเพียงธรรมชาติ ทุกลมหายใจเข้า-ออก

หมวดที่ ๔ ธัมมานุปัสสนา

ขั้นที่ ๑๓ กำหนดความไม่เที่ยง ของทุกสิ่งที่ผ่านมา ทั้งลมหายใจ เวทนา และจิต ทุกลมหายใจเข้า-ออก

ขันที่ ๑๔ กำหนดความเบื่อหน่ายจางคลายจากความกำหนัด ทุกลมหายใจเข้า-ออก

ขั้นที่ ๑๕ กำหนดความที่จิตน้อมไปสูความดับไม่เหลือหรือกำหนดตัวความดับไม่เหลือ ทุกลมหายใจเข้า-ออก

ขั้นที่ ๑๖ กำหนดความที่บัดนี้เกิดการสลัดคืนโลกียธรรมออกไปจากจิต ทุกลมหายใจเข้า-ออก

 

หมายเหตุ สรุปจากธรรมบรรยายวิธีฝึกสมาธิ วิปัสสนา ของท่านพระพุทธทาสภุกขุ